پرندگان آبزی دیگر سراغ از "بی‌بی گل" نمی‌گیرند/ مرگ تنها زيستگاه مهاجران شمال شرق کشور

به گزارش خبرنگار مهر، بی بی گل یا همان بزنگان به عنوان بزرگترین دریاچه شمال شرق کشور در 120 کیلومتری جاده سرخس و در جنوب رشته کوه های هزار مسجد واقع شده است و طی سالیان گذشته افسانه ها و داستان های بسیاری پیرامون این دریاچه بر سر زبان ها بوده است.

درياچه تاريخي بزنگان تنها زيستگاه پرندگان مهاجرو وحشي

به اذعان کارشناسان محیط زیست این مکان روزگاری آبشخور دایناسورها و امروز پناهگاه پرندگان مهاجر است و به عنوان منطقه نمونه گردشگری در فهرست آثار ملی قرار گرفته اما در حقیقت هنگامی که آب این دریاچه روز به روز در حال کاهش است دیگر کوبیدن بر طبل افسانه ها و عجایب  نمی تواند موجب رونق صنعت گردشگری در این منطقه شود.

درياچه تاريخي بزنگان یکی از تفرجگاههای مهم و زیبای مردم خراسان رضوی وتنها زيستگاه پرندگان مهاجرو وحشي بومي است و این امر موجب شده تا این دریاچه بزرگترین دریاچه طبیعی شمال شرق کشور باشد بنابراین احيا اين درياچه نیازمند توجه بيش از بیش مسئولان استاني است زیرا هم اکنون نیز به دلیل غفلت مسئولان، با قهر پرندگان مهاجر روبرو بوده ایم.

فاجعه زیست محیطی در منطقه نمونه گردشگری بزنگان

در حال حاضر بزنگان به دلیل کاهش و افت شدید آب در خطر نابودی قرار گرفته و چنانچه کارشناسان حفاظت محيط زيست استان براي حل اين مشکل اقدامی انجام ندهند، اين درياچه که يک اثرطبيعي وملي و جزو منطقه نمونه گردشگري است خشک شده و بايک فاجعه زيست محيطي درمنطقه روبه روخواهيم شد.

مطابق گفته کارشناسان محیط زیست این دریاچه در حال حاضر نیز دارای ویژگی های معجزه آسایی است که ذکر هر کدام از آنها می تواند میلیون ها توریسم را به این منطقه سوق دهد لذا باید ضمن مقابله با کاهش آب این دریاچه زمینه ای را فراهم ساخت تا این اثر که به ثبت ملی نیز رسیده مورد توجه مردم ایران و جهان قرار بگیرد.

کاهش آب دریاچه و قهر پرندگان مهاجر

کارشناس محیط طبیعی اداره کل محیط زیست خراسان رضوی، فاطمه ظفر قاسم پور در این خصوص به خبرنگار مهر می گوید: دریاچه بزنگان سرمایه ای برای خراسان رضوی محسوب می شود زیرا دارای شگفتی های بسیاری است اما هم اکنون به دلیل سونامی سوء مدیریتها شاهد کاهش تدریجی آب این دریاچه هستیم و این امر موجب کاهش و قهر پرندگان مهاجر شده است.

وی ادامه می دهد: این دریاچه بسیار اعجاب انگیز بوده و این امر در حالی است که حجم آب دریاچه روند نزولی را طی میکند و بارشهای فصلی وسیلابها نمیتوانند به ذخیره آب دریاچه کمک کنند.

وی با اشاره به اینکه شگفتی های "بی بی گل" هنگامی چشم ها را خیره می کند که آب کافی در دل این دریاچه وجود داشته باشد، می گوید: یکی  از شگفتي هاي درياچه اين است كه قسمتي از آن داراي آب شور و قسمتي ديگر داراي آب شيرين است و سطح قسمت شور آن به علت وجود املاح زياد حتي در سردترين ماه هاي سال يخ نمي بندد.

وی با بیان اینکه این دریاچه در نتيجه فعاليت هاي كوه زايي دوران گذشته و عقب نشيني درياهاي قديم برجاي مانده است، می افزاید: این درياچه که در 110 كيلومتري مشهد و 80 كيلومتري شهرستان سرخس قرار دارد محل زيست مساعدی براي گونه هاي ماهي كپور، شيرماهي و قزل آلا است.

زیستگاهی مناسب برای 130 گونه از پرندگان آبزی

این کارشناس محیط طبیعی اداره کل محیط زیست خراسان رضوی بیان می کند: این دریاچه همچنین محیط مناسبی برای زيستگاه حداقل 130 گونه از پرندگان آبزي و كنارآبزي بومي و مهاجر است.

وی بیان می کند: دریاچه بی بی گل دارای حيات وحش است و در محدوده آن پستانداراني مانند قوچ، ميش، پلنگ، گربه پالاس، سياه گوش و كفتار زندگي مي كنند طوري كه تاكنون 33 گونه فيتوپلانكتون جلبكي در اطراف آن شناسايي شده است.

قاسم پور عنوان می کند: هم زمان با آغاز زمستان چنگر نوک سفید و اردک سرسبز نیز در سطح آب این دریاچه مشاهده می شوند و چنگر از خانواده درناها بوده و کمی از کلاغ بزرگتر است و در مقابل اردک سرسبز هم فراوان ترین نوع از گونه اردک های روی آبچر است.

این کارشناس محیط طبیعی اداره کل محیط زیست خراسان رضوی می افزاید: پرندگاني که براي استراحت و يا زمستان گذراني در مناطق گرم جنوبي از سيبري و کشورهاي اروپايي به اين شهرستان و از جمله درياچه بزنگان فرود مي آيند، شامل اردک سرحنايي، انواع حواصيل، انواع آبچليک، تليله، چوب پا، تنجه، چنگر نوک سرخ و باکلان است.

شیرماهی سفید و کپور که در آبهای تیره دریاچه زیست می کنند

وی می گوید: پرنده های مهاجر که از دشت قره قوم ترکمنستان، در آغاز سرما، مهاجرت می کنند و به سمت نقاط گرمتر وارد می شوند اولین ایستگاه شان دریاچه بزنگان است.

قاسم پور با اشاره به ماهی هایی که در این دریاچه زیست می کنند نیز اظهار می کند: شیرماهی سفید و کپور دو گونه ماهی است که در آبهای تیره این دریاچه زیست کرده و سالهاست که ماهی گیرها، از آب این دریاچه ماهی های درشت کپور و شیر ماهی صید می کنند.

بخشدار بخش مرزداران سرخس نیز با اشاره به افت شديد آب درياچه بزنگان به خبرنگار مهر می گوید: افت شدید آب دریاچه يک خطرزيست محيطي دراين منطقه است و این امر در حالی روی می دهد که افت آب دریاچه بزنگان سبب شوری و تهدید زیست بوم می شود.

احمدعبد الصالحي می افزاید: بی تردید اگرکارشناسان حفاظت محيط زيست استان براي حل این معضل بزرگ کاری نکنند، اين درياچه که يک اثر طبيعي وملي وجزومنطقه نمونه گردشگري است خشک ميشود و بايک فاجعه زيست محيطي درمنطقه روبه روخواهيم شد.

طرح احداث بند شازده برای سرزیر آب به درياچه

وی با بیان اینکه دریاچه بزنگان یکی از مهمترين درياچه ها براي زمستان گذراني پرندگان مهاجرمنطقه سيبري واروپا است، می افزاید: هم اکنون به دلیل کاهش شدید آب این دریاچه، پرندگان مهاجر از این منطقه قهر کرده اند بنابراین باید به منظورجلوگيري ازهدر رفت آبهاي سطحي موجود به مرمت وتقويت بند خاکي براي هدايت روان آبهاي سطحي پرداخت.

رئيس اداره حفاظت محيط زيست شهرستان سرخس نیز به مهر می گوید: در حال حاضر به دلیل افت شديد آب درياچه بزنگان طرح احداث بند شازده تا درياچه دنبال شد واحداث بند کال سرخ که آب آن به شورلق سرازيرمي شود، نيز بررسی شده اما به خاطر اینکه در بالادست، زمينهاي کشاورزي قرار گرفته اند امکان دارد کشاورزان ازکودهاي شيميايي براي زمين خود استفاده کنند لذا ورود اين گونه آبها براي موجودات داخل درياچه مضراست.

محمد جوادعليپور می افزاید: احداث بند و ورود این آبها به داخل دریاچه نیازمند بررسی های کارشناسانه است و نمی توان بدون سنجش و ارزیابی های لازم این گونه طرح ها را اجرایی کرد.

اجرای طرحهای مختلف برای ورود آب به دریاچه نیازمند اختصاص بودجه

وی ادامه می دهد: طی سالهای گذشته آب ورودي به درياچه بزنگان زلال وطبيعي بوده و اگر قرار باشد بدون اقدامات کارشناسي آبهاي ناشي از بارندگي را که معمولاً باگل ولاي همراه است وارد اين درياچه کنيم به محيط زيست درياچه آسيب زده و وضعیت را بدتر می کنیم.

رئيس اداره حفاظت محيط زيست شهرستان سرخس می افزاید: اجراي طرحي که بتوان آبها را از طريق ته نشين شدن گل ولاي وعاري ازمواد وکودهاي شيميايي وارد درياچه بزنگان کرد نيازمند تعريف طرح واختصاص بودجه ازسوي کارشناسان ومسئولان استاني است.

وی بیان می کند: آب درياچه بزنگان پیش از این ازآب چشمه هايي نظير چشمه آسياب وچشمه باغ بيشه و تا حدي نزولات آسماني تامين مي شد اما در حال حاضر به دلیل توسعه کشاورزی آبهاي اين چشمه ها کمتري وارد درياچه بزنگان مي شود.

به گفته وی 6 سال است که حجم آب دریاچه روند نزولی را طی می کند و بارشهای فصلی و سیلابها نمی توانند چیزی به ذخیره آب دریاچه اضافه کند.

عمق آب کمتر از 12 متر

وی می افزاید: سالها پیش عمق دریاچه در گودترین قسمت بیش از 20متر بود اما حالا در بهترین وضع، کمتر از 12متر است.

علیپور یادآور می شود: محیط زیست سرخس دو مسیل در پایین دست و بالا دست دریاچه که روان آبهای حاصل از بارشهای فصلی را هدایت می کند، در یک برنامه چند ساله با کانال کشی و تغییر مسیر، بخشی از روان آبهای منطقه را به این دریاچه سرازیر خواهند کرد که این امر می تواند ظرف چند سال، وضعیت آب دریاچه را تا حدی بهبود بخشد.

رئيس اداره حفاظت محيط زيست شهرستان سرخس در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به پرندگان آبزی که تا مدتها پیش در این دریاچه پرواز می کردند، می گوید: در محدوده 55 هکتاری دریاچه بزنگان، 142 گونه پرنده مشاهده شده و این امر در حالی است که در سرتاسر اروپا تنها 507 گونه پرنده ثبت شده اما اکنون این پرندگان به دلیل کم عمق شدن آب دریاچه از این منطقه مهاجرت کرده اند.

مرگ تدریجی و افت شدید آب دریاچه بزنگان؛ تنها زیستگاه پرندگان مهاجر شمال شرق کشور را تهدید می کند و این امر در حالی است که دریاچه بزنگان يک اثرطبيعي وملي بوده و باید بیش از اینها مورد مراقبت و حفاظت مسئولان محیط زیست قرار بگیرد.  

.....................................

گزارش: مرضیه صاحبی